Limon Otu (Lemongrass) Nedir? Nasıl Yetiştirilir?
Limon otu (Lemongrass, Cymbopogon spp.), turunç aromalı, Asya mutfaklarının vazgeçilmezlerinden bir çim türüdür. Balkonda saksıda çok iyi gelişir; doğru ışık, drenajlı karışım ve düzenli hasatla yıl boyu taze sap sağlayabilirsiniz. Aşağıdaki rehber; tür farklarını netleştirir, pratik bir yetiştirme planı, renkli “hızlı fiş” tabloları, çoğaltma adımları, bakım–besleme programı, hata–çözüm kılavuzu ve mutfakta hemen uygulanabilir fikirler sunar.
Limon Otu Hangisi? (Karışan İsimlere Dikkat)
| Bitki | Latince Ad | Kullanım | Not |
|---|---|---|---|
| Limon otu (mutfak) | Cymbopogon citratus / C. flexuosus | Yemek, çay, aromatik sap | Aradığımız ana tür budur |
| Sinek kovucu “citronella” | C. nardus / C. winterianus | Esansiyel yağ | Mutfak aroması daha zayıf/sert |
| Oğulotu (Lemon balm) | Melissa officinalis | Yaprak–çay | Nane akrabası; limon otu değildir |
Hızlı Bakım Fişi
| Konu | İdeal | Not |
|---|---|---|
| Işık | Günde 6–8 saat tam güneş | Gölgede sap incelir, aroma düşer |
| Sıcaklık | 20–32°C | 10°C altı uzun sürerse zayıflar; don öldürür |
| Saksı | Başlangıç 7–10 L, hedef 15–20 L | Geniş ve derin, altı delikli |
| Karışım | %40 torf + %30 pomza/perlit + %20 iri kum + %10 kompost | Hafif–drenajlı |
| Sulama | Üst 3–4 cm kuruyunca derin sulama | Sık az su yerine aralıklı, kökten |
| Besin | 2–3 haftada bir düşük doz | Aşırı azot liflendirir |
Çoğaltma: Market Sapından Evde Fide
- Seçim: Alt ucu (soğan tabanı) sağlam, taze, 1–2 cm kalınlığında saplar alın.
- Hazırlık: Üstteki kuru yaprakları kısaltın; tabanı kesmeyin.
- Kökletme: (A) Suda taban 1–2 cm suya değecek şekilde 5–10 gün; suyu 2–3 günde yenileyin.
(B) Doğrudan toprağa sıcak mevsimde 3–4 sapı bir arada dikin. - Dikim: 7–10 L saksıya, reçete karışımına 3–5 sap “demet” halinde yerleştirin; kök boğazı toprak hizasında kalsın.
- Alıştırma: İlk hafta yarı gölge, sonra tam güneş.
Adım Adım Kurulum
- Altına 1–2 cm ponza/çakıl serin; saksıyı karışımla %80 doldurun.
- Sapları demet halinde 10–15 cm aralıkla yerleştirin (tek saksıda 1 demet yeterli).
- Boşlukları doldurup hafifçe bastırın; yavaş ve derin can suyu verin.
- Yüzeye 2–3 cm organik malç (çam kabuğu/kırpık yaprak) serin.
Sulama & Besleme Programı (Pratik Şablon)
- İlk 2 hafta: Yüzey kurudukça az–az; kökler yayılınca normale geçin.
- Büyüme dönemi (ilkbahar–yaz): Üst 3–4 cm kuruduğunda derin sulama. Sabah saatleri ideal.
- Besin: 2–3 haftada bir düşük doz dengeli sıvı besin; sıcak dalgada dozu azaltın. Ayda bir temiz suyla flush yapın.
- Not: Fazla azot sapları lifli, aromayı hafif yapar; dengeli gidin.
Hasat ve Depolama
- Ne zaman: Dip çapı başparmak kalınlığına yaklaştığında (dikimden 3–4 ay sonra).
- Nasıl: Dıştaki yaşlı sapı dipten bükerek çıkarın; genç merkez sürgünleri bırakın.
- Kullanım: Alt 10–12 cm “beyaz kısım” yemeklerde; sert yeşil yapraklar çaya/infizyona veya buhar aromaya uygundur.
- Saklama: Sapları ayıklayıp 3–4 parçaya bölün; dondurucuda kilitli poşetle aylarca tazeliğini korur. İnce kıyıp buz kalıbında su/yağ ile de dondurabilirsiniz.
Kışlama (Türkiye Koşulları)
- Akdeniz/Ege kıyıları: Don nadirse; rüzgârdan koruyup malçlayın. Soğuk hava dalgasında saksıyı duvar diplerine çekin.
- İç ve Doğu bölgeler: Gece 10°C altına inmeye başlayınca iç mekâna alın (güney/doğu pencere). Işık azsa gelişim yavaşlar; az sulama yapın.
Hata → Çözüm (Kısa Tablo)
| Belirti | Olası Neden | Çözüm |
|---|---|---|
| Yaprak uçları kahverengi ve kuru | Düzensiz/az sulama, düşük nem | Sabah derin sulama; yüzeye malç; sıcak rüzgârı kırın |
| Dipte sararma, yumuşama | Aşırı sulama / ağır karışım | Perlit/pomzayı artırın; sulama aralığını açın; altlıkta su bırakmayın |
| Yaprakta gümüşi izler | Trips / yaprak biti | Ilık su + az sıvı sabunla yaprakları silin; sarı yapışkan tuzak ekleyin |
Artı / Eksi – Balkon İçin Limon Otu
- Artıları: Hızlı büyür, tam güneşte mutlu, düzenli hasatla sürekli verim, dondurmaya çok uygun.
- Eksi yönleri: Dona hassas; küçük saksıda su–besin dengesini takip ister; az ışıkta liflenme ve zayıf aroma.
Mutfağa Hemen Taşınan 4 Kullanım Fikri
- Tekme aromalı çay: 1 sapın beyaz kısmını ezip 250 ml kaynar suya atın; 6–8 dk demleyin. Limon kabuğu ile çok uyumlu.
- Tom Yum / Tom Kha esintisi: Beyaz kısmı bıçakla çatlatıp çorba/et suyuna ekleyin; servis öncesi çıkarın.
- Limon otu ezmesi: Beyaz kısım + zencefil + sarımsak + zeytinyağı + bir tutam tuzu rondodan geçirin; buzdolabında 1 hafta, dondurucuda küp olarak aylarca saklanır.
- Fırın balık & sebze: Tepsiye 2–3 parça sapı yayarak “aroma yatağı” yapın; üstüne balık/ sebze dizin.
30 Günlük Başlangıç Planı
- Gün 1: Sap seçimi, suda köklendirme veya doğrudan dikim.
- Gün 2–7: Yarı gölge alıştırma; yüzey kurudukça az sulama.
- Gün 8–14: Tam güneşe geçiş; ilk düşük doz besin.
- Gün 15–21: Malç yenileme; dıştaki yapraklardan küçük hasat (sapı almayın).
- Gün 22–30: Derin sulama disiplini; gerekiyorsa saksıyı 90° çevirerek simetri. Ay sonunda temiz suyla flush.
SSS – Soru/Cevap
S: Marketten aldığım sap köklenir mi?
C: Tabanı canlı ve taze ise evet. En hızlı yöntem 3–5 sapı demetleyip doğrudan sıcak mevsimde toprağa dikmektir.
S: Sivrisinekleri gerçekten uzaklaştırır mı?
C: Bitkinin kendisi sınırlı etkilidir; yağlar yaprak ezilince yayılır. Saksıda “kovucu” etkisi beklemeyin.
S: İç mekânda olur mu?
C: Güney/doğu cephe çok aydınlık pencere önünde olur; kışın LED destek (4000–6500K, 10–12 saat) verimi artırır.
S: Tohumdan yetiştirmek mantıklı mı?
C: Mümkün ama yavaş ve değişken; sap/çelik yönteminde ilk sezonda bile hasat alırsınız.
