Kök Çürümesi Nedir? Bitkiyi Kurtarmak İçin Uygulanabilecek Yöntemler

Kök çürümesi; köklerin yeterince oksijen alamayacak kadar uzun süre ıslak kalması ve/veya kök dokusuna Pythium, Phytophthora, Fusarium gibi patojenlerin yerleşmesiyle oluşan bir durumdur. Kökler kahverengi–siyah, süngerimsi/mush hale gelir, kötü koku oluşur; bitki su–besin taşımayı durdurduğu için üst aksam pörsür, yapraklar sararır ve dökülür. İyi haber: Erken teşhis + doğru müdahale ile çoğu bitki kurtarılabilir.

Belirti → Neden → Hızlı Test (Teşhis Matrisi)

Belirti Muhtemel Neden Hızlı Test İlk Adım
Alt yapraklar sarı–yumuşak, saksı ağır Aşırı sulama + ağır karışım Üst 3–4 cm ıslak, altlıkta su bekliyor Sulamayı kes, tablayı boşalt, aydınlık–hava alan köşe
Toprak kötü kokuyor (küf/çamur) Oksijensiz kök + mikrobiyal çoğalma Kokuyu toprağa yakın koklayınca belirgin Repot hazırlığı; alet–kap sterilizasyonu
Sulama suyu çok yavaş süzülüyor Tıkanmış/çökmüş karışım Su üstte 30–60 sn’den uzun gölleniyor Havadar karışıma tam değişim
Pörsüme sulamaya rağmen düzelmiyor Kök iletim dokusu zarar görmüş Kök kontrolünde kahverengi–mush doku Çürük kökleri kesin, yeni karışıma alın

0–72 Saatlik “Kurtarma Protokolü” (Kopyala–Uygula)

  1. İzolasyon & ortam: Bitkiyi diğerlerinden ayırın. Parlak dolaylı ışık, 18–26°C, hafif hava akımı sağlayın. Tablada su bırakmayın.
  2. Ön kurutma: Toprak ıslaksa 12–24 saat sulamayın; üst 1–2 cm’yi kaşıkla alın ve kuru karışımla değiştirin.
  3. Kök kontrolü (en kritik adım):
    • Bitkiyi nazikçe çıkarın. Sağlıklı kök açık krem/soluk kahverengi ve serttir; çürük kök kahverengi–siyah, yumuşak ve kötü kokuludur.
    • Çürük kısımları steril makasla temizleyin (%70 alkolle silin).
  4. Saksı & alet sterilizasyonu: 1 litre suya 1 yemek kaşığı çamaşır suyu (%5–6) ekleyip saksıyı/aleti yıkayın, bol suyla durulayın. Asla çamaşır suyunu sirke/asitlerle karıştırmayın.
  5. Yeni karışım:
    • Genel yapraklılar: %40 torf/cocopeat + %30 perlit/pomza + %20 bark + %10 kompost
    • Sukulent–kaktüs: %50–60 pomza/perlit + %20 iri dere kumu + %20–30 kaktüs toprağı
  6. Dikim: Bir boy büyük kuralını aşmayın (çap +2–4 cm). Boşlukları nazikçe doldurun; hava cebini azaltmak için saksıyı hafifçe tezgâha vurun.
  7. İlk sulama:
    • Yapraklılarda: Az–derin sulayın; alttan ilk damlalar görünce durun. Tablayı 10 dk içinde boşaltın.
    • Sukulent/kaktüs: Kök kesimi yaptıysanız 3–5 gün su vermeyin (kallus oluşsun), sonra az–derin su.
  8. Opsiyonel destek (yüzeye, köke değil): Yüzeye çok ince toz tarçın serpiştirmek kokuyu azaltmaya destek olabilir. Kalın tabaka yapmayın.

Güvenli Uygulamalar & Doz Rehberi

Yöntem Nasıl? Ne Zaman? Dikkat
Hidrojen peroksit %3 (H₂O₂) 1 L suya 10–15 ml (yaklaşık 1 kapak); tek sefer toprağı ıslatacak kadar Kötü koku–yoğun küf başlangıcı Güneşte uygulamayın; yaprağa püskürtmeyin
Biyolojik katkı (ör. Trichoderma/Bacillus) Etiket dozunda, karışıma karıştırarak Repot sırasında Kimyasal fungisitlerle aynı anda kullanmayın
Top-dressing (ince çakıl/ponza) 2–3 mm yüzey katmanı Yüzeyi kuru tutmak için Alt katmanın kurumasını engellemeyecek incelikte

Bitki Grubuna Göre Kurtarma Notları

Sukulent & Kaktüs

  • Delikli saksı ve çok drenajlı karışım zorunlu.
  • Kök kesimi olduysa 3–5 gün susuz beklet.
  • Püskürtme yok; sabah güneşi + parlak dolaylı ışık.
Tropik yapraklılar (Monstera, Pothos vb.)

  • Havadar karışım (%30–40 perlit/pomza + bark).
  • “Derin → aralıklı” sulama; tablada su bırakma.
  • İlk 1–2 hafta aydınlık ama direkt öğlen güneşi yok.
Nem sevenler (Calathea/Maranta)

  • Yumuşak/arıtılmış su tercih edin.
  • Üst 2–3 cm kuruyunca sulayın; cereyandan uzak.
  • Kuru havada oda nemini %45–55’e çıkarın.
Akdeniz otları (Biberiye/Kekik)

  • Kumlu–hafif karışım; fazla azot verme.
  • Tam güneş ve delikli saksı; suyu kökten ver.
  • Sürekli ıslak zemin çürümeyi tetikler.

Hata → Çözüm (Kısa Matris)

Hata Sonuç Çözüm
Birkaç beden büyük saksı Islak cepler, kök çürümesi “Bir boy büyük” kuralına dön; kil saksı düşün
Püskürtme ile “sulama”yı değiştirmek Yaprak ıslak, kök kuru/oksijensiz Kökten derin ama aralıklı sulama
Gece geç saat sulama Uzun ıslaklık süresi → patojen artışı Sabah sulayın; tablayı 10 dk’da boşaltın
Ağır, havasız karışım Yavaş drenaj, oksijen azlığı Perlit/pomzayı %30–40’a çıkar; bark ekle

Sık Sorulanlar (Kısa)

S: Kök çürümesi her zaman mantar mıdır?
C: Genellikle oksijen eksikliği zemin hazırlar, ardından mantar–su küfleri devreye girer. Yani asıl tetikleyici çoğu kez uzun süre ıslak zemindir.

S: Bitkiyi suda köklendirerek kurtarabilir miyim?
C: Bazı türlerde (Pothos/Philodendron) sağlıklı bir çelik alıp suda köklendirme yedek plan olabilir. Ancak hasta kökü suda bekletmek sorunu çözmez.

S: Gübre verirsem toparlar mı?
C: Hayır. Stres anında gübre vermeyin. Önce kök onarımı + doğru karışım–sulama; 3–4 hafta sonra düşük doz besine dönün.

S: Hidrojen peroksiti düzenli kullansam iyi mi?
C: Sürekli kullanım kök tüylerine zarar verebilir. Tek sefer veya kısa protokoller, ardından iyi drenaj–ışık–sulama en doğrusudur.

Önleme: En Etkili “Tedavi”

  • Karışım: Havadar reçete (perlit/pomza %30–40 + bark). Orkide/sukulent ayrı reçete.
  • Sulama: Üst 3–6 cm tam kuruyunca sabah derin sulayın; tablayı 10 dk’da boşaltın.
  • Saksı: “Bir boy büyük”; çok delik. Aşırı sulayanlar için kil (terracotta) avantaj.
  • Işık & hava: Parlak dolaylı ışık; hafif sirkülasyon (direkt klima üflemesi değil).
  • Hijyen: Yaprak tozunu sil; döküntüleri topraktan uzaklaştır; yeni bitkileri 2–3 hafta karantinaya al.

Haftalık 10 Dakikalık “Kök Sağlığı” Kontrol Listesi

  • Parmak testi: Üst 3–6 cm kuru mu?
  • Kaldır testi: Saksı beklenenden ağırsa suyu geciktir.
  • Altlık: Sulamadan 10 dk sonra tabağı mutlaka boşalt.
  • Işık: Bitkiyi 90° çevir; tek tarafa uzamayı azalt.
  • Karışım: Drenaj yavaşsa perlit/pomza takviyesi yap.

Kısa Araç Kutusu

  • Ahşap şiş testi: Toprağa batır–çıkar; nemliyse bekle, kuruysa sulayın.
  • Top-dressing: İnce çakıl/ponza yüzeyi daha çabuk kurutur, sinek–küf riskini azaltır.
  • Zamanlayıcı: LED ışığı ve (gerekirse) fanı düzenli çalıştırmak için basit priz zamanlayıcı kullanın.

Benzer yazılar