Maydanoz ve Dereotu: Balkon Bahçeciliği İçin İdeal Bitkiler
Maydanoz ( Petroselinum crispum ) ve dereotu ( Anethum graveolens ), hızlı sonuç vermeleri, küçük saksılarda yetişebilmeleri ve düzenli hasatla sürekli tazelenmeleri sayesinde balkon bahçeciliği için ideal iki aromatiktir. Aşağıdaki rehber; tohum ekiminden saksı–karışım reçetelerine, rüzgâr–güneş yönetiminden hasat ve saklamaya kadar tamamen uygulanabilir adımlar içerir. Renkli tablolar, hata–çözüm kılavuzu, mini SSS ve hazır yerleşim planlarıyla doğrudan WordPress’e kopyalanmaya uygundur.
Hızlı Karşılaştırma (Maydanoz vs. Dereotu)
| Kriter | Maydanoz | Dereotu |
|---|---|---|
| Işık | Yarı gölge–parlak dolaylı (3–5 saat) | Tam güneş–yarı gölge (5–7 saat) |
| Saksı | 3–5 L, 18–22 cm derin | 5–7 L, derin (20–25 cm) — kazık kök ister |
| Karışım | %50 torf + %25 perlit/pomza + %15 kompost + %10 cocopeat | %50 torf + %25 perlit/pomza + %15 kompost + %10 iri kum |
| Tohum | Çok yavaş çimlenir (14–28 gün); 12–24 saat ılık suda bekletmek hızlandırır | Hızlı çimlenir (7–14 gün); doğrudan saksıya ekim en sağlıklısı |
| Hasat | “Kes–yeniden gelsin”: Dış yapraklardan 1/3’ü | Genç yapraklar düzenli; tohuma kaçmadan şemsiye başını çimdikleyin |
| Sezon | Ilık–serin dönemleri sever; yazın öğlen gölgeleme | Ilık–sıcak dönemde hızlı; aşırı sıcakta erken çiçeklenir |
Tohumdan Yetiştirme (Adım Adım)
Maydanoz
- Ön ıslatma: Tohumları 12–24 saat ılık suda bekletin, süzüp kurulayın.
- Ekim: Nemli karışıma 0.5–1 cm derinlikte; 30–40 tohum/60 cm oluk saksı ideal.
- Nem: Spreyle yüzeyi nemli tutun; doğrudan güneş yerine aydınlık gölge.
- Seyreltme: 3–4 yaprakta 5–7 cm aralık bırakın; söktüklerinizi başka saksıya şaşırtabilirsiniz.
Dereotu
- Doğrudan ekim: 0.5–1 cm derin; şok sevmez diye fide saksısından şaşırtma yerine direkt hedef saksıya ekin.
- Aralık: 6–8 cm; yoğun ekim yatmaya yol açar.
- Destek: Rüzgârlı balkonlarda ince herekle hafif destek verin.
Yerleşim ve Mikroiklim İpuçları
- Maydanoz yazın öğlen gölgeleme (tül perde/ shade cloth) ile yaprak uç yanmasını önleyin.
- Dereotu tam güneşte aroma artar; rüzgârda sallanma su kaybını artırır → saksıları duvar diplerine yakın konumlayın.
- Drenaj her ikisi için de kritik: Alt delikler geniş, tablada su beklemesin.
Sulama–Besleme Programı
- Sabah sulaması: Üst 2–3 cm parmak testinde kuruysa su verin. Maydanoz “hafif nemli” sever; dereotu aralarda biraz daha kuruluğa toleranslıdır.
- Besin: Dikimden 3–4 hafta sonra 2–3 haftada bir düşük doz sıvı besin. Aşırı azot maydanozda yaprak çok–aroma düşük, dereotunda yatma yapabilir.
- Flush: Her 4–6 haftada bir saksı hacminin 2–3 katı temiz suyu yavaşça dökerek tuz birikimini azaltın.
Min. Saksı Hacmi ve Derinlik Tablosu
| Bitki | Min. Hacim | Önerilen Derinlik | Not |
|---|---|---|---|
| Maydanoz | 3–5 L | 18–22 cm | Oluk saksıda sıra ekim çok verimli |
| Dereotu | 5–7 L | 20–25 cm | Kazık kök; geniş–derin kap öncelikli |
Hasat, Uzatma ve Tohum
- Maydanoz: Dış yapraklardan kes; merkezdeki genç kalp yapraklara dokunma. Her hasatta toplam yaprağın en fazla 1/3’ünü al.
- Dereotu: 15–20 cm boyda yumuşak yaprakları kes. Çiçek (şemsiye) belirdiğinde yaprak üretimi azalır; yaprak hasadını uzatmak için çiçek saplarını erken çimdikle. Bir–iki bitkiyi tohuma bırak ki gelecek sezon tohumun hazır olsun.
- Ardışık ekim: Her 3–4 haftada bir küçük parti ekerek (özellikle dereotunda) süreklilik sağla.
Hata → Çözüm (Kısa Matris)
| Belirti | Olası Neden | Çözüm |
|---|---|---|
| Maydanozda yaprak ucu kuruması | Düşük nem / öğlen güneşi / düzensiz sulama | Öğlen gölgeleme, sabah sulama, yüzeye 2–3 cm organik malç |
| Dereotunda yatma/devrilme | Aşırı sık ekim / fazla azot / rüzgâr | Seyreltme, düşük doz besin, hafif herek desteği |
| Zayıf çimlenme (maydanoz) | Tohum taze değil / yüzey hızla kuruyor | Ön ıslatma, nemli tutma, aydınlık gölgede bekletme |
| Yapraklarda yapışkan iz / kıvrılma | Yaprak biti / trips | Ilık su + az sıvı sabunla yaprak silme; sarı yapışkan tuzak |
| Yaprakta beyaz unumsu tabaka (özellikle dereotu) | Külleme | Hava akışını artırın; yaprak ıslatmadan kökten sulama; sıkışık sürgünleri seyreltin |
Hazır Balkon Setleri (Kopyala–Uygula)
- “Yeşil Şerit” Oluk Saksı (60–80 cm): Soldan sağa: Maydanoz • Frenk soğanı • Maydanoz. Ritim: iri–ince–iri yaprak kontrastı. Yarı gölgede mükemmel.
- “Balık–Meze Rafı” (Derin Tek Kap): Dereotu (orta) + Maydanoz (yanlar). Güneşli–serin akşam esintili balkonda çok verimli.
- “Kes–Yeniden Gelsin” İkili: İki küçük saksı—biri maydanoz, biri dereotu; aralıklı ekimle dönüşümlü hasat.
Saklama ve Mutfak Kullanımı
- Taze kullanım: Hasat sonrası yıkayıp iyice kurulayın; ince doğrayın. Sıcak yemeğe ocağı kapattıktan sonra ekleyin ki aroma kaybolmasın.
- Dondurma: İnce kıyılmış maydanoz/dereotunu buz kalıbına paylaştırıp su veya zeytinyağıyla dondurun; çorba–soslara küp halinde ekleyin (kuruya göre daha taze tat verir).
- Kurutarak saklama: İnce tabaka halinde düşük ısıda (35–45°C) kısa sürede; tamamen kuruyunca ışık geçirmez kavanozda tutun.
Mini SSS (Soru–Cevap)
S: Maydanozu aynı saksıda fesleğenle yetiştirebilir miyim?
C: Evet, su–ışık istekleri benzerdir. Nane ile aynı saksıda önermeyiz; nane yayılıcıdır.
S: Dereotu hızla çiçeklendi, yaprak azaldı. Ne yapayım?
C: Şemsiye başlarını erken aşamada çimdikleyin; yeni sürgünleri teşvik eder. Ardışık ekimle süreklilik sağlayın.
S: İç mekânda olur mu?
C: Aydınlık pencere önünde (doğu/güney) ve 10–12 saat LED destekle olur; ancak hava akışını artırın ve yapraklara su püskürtmeyin.
Haftalık 15 Dakikalık Bakım Listesi
- Nem Üst 2–3 cm kuruysa sabah sulama.
- Hasat Maydanozda dış yapraklardan; dereotunda genç sürgünlerden.
- Besin 2–3 haftada bir düşük doz; ayda bir flush.
- Hijyen Sıkışık yerleri seyrelt; yaprak altlarını kontrol et.
