Teraryum Yapımı: Adım Adım Evde Mini Bahçe
Teraryum; cam bir kap içinde mini ekosistem kurma sanatıdır. Doğru kap–katman–bitki seçimiyle evde hem dekoratif hem de bakımı düşük bir bahçe oluşturabilirsiniz. Bu rehber; açık vs. kapalı teraryum seçimi, malzeme–katman reçeteleri, adım adım kurulum, tasarım ipuçları, sık hatalar→çözümler ve bakım planını içerir.
Açık mı, Kapalı mı? (Hızlı Karşılaştırma)
| Tip | Uygun Bitkiler | Avantaj | Dikkat |
|---|---|---|---|
| Açık Teraryum (ağız geniş/kapaksız) | Sukulent, minik kaktüs, Haworthia, Crassula | Düşük nem, çürüme riski az, bakımı kolay | Püskürtme yok; çok drenajlı karışım şart |
| Kapalı Teraryum (kapaklı/şişe) | Yosun, Fittonia, Selaginella, minyatür eğrelti | Kendi nem döngüsü; sulama seyrek | Aşırı su → buğulanma ve küf; sabırlı havalandırma gerekir |
Gerekli Malzemeler (Temel Set)
- Cam kap: Kase, kavanoz, damacana, ampul formu (temiz–şeffaf).
- Drenaj katmanı: 5–15 mm çakıl/ponza.
- Aktif kömür (akvaryum tipi): Koku ve küf riskini azaltır (kapalı tipte önemli).
- Toprak karışımı:
- Açık (sukulent): %50 pomza/perlit + %30 kaktüs toprağı + %20 iri dere kumu.
- Kapalı (nem seven): %40 torf/cocopeat + %30 perlit + %20 ince orkide kabuğu (bark) + %10 kompost.
- Bitkiler: Kap tipine uygun minyatür türler.
- Yüzey kaplama (top-dressing): İnce çakıl, dekoratif kum, minik taş/odun parçası.
- Aletler: Uzun maşa/çubuk, huni, fırça, kaşık, eldiven, sprey şişe (yalnız kapalı teraryum için sisleme).
Katman Reçetesi (Cam Kap İçinde Sıralama)
| Katman | Kalınlık | Ne İşe Yarar? | İpucu |
|---|---|---|---|
| 1) Drenaj (çakıl/ponza) | 1–3 cm | Fazla suyu tutar, kök çürümesini önler | Dar ağızlı kapta huni ile dökün |
| 2) Aktif Kömür | 0.5–1 cm | Koku–küf riskini azaltır | Kapalı teraryumda şart |
| 3) Ayırıcı katman (ince tül/mesh) | İnce tabaka | Toprağın çakıla karışmasını önler | İnce tül/keçe iş görür |
| 4) Toprak Karışımı | 3–8 cm | Köklenme alanı | Ön–arka eğim vererek derinlik yaratın |
| 5) Yüzey Kaplama | 2–5 mm | Görüntüyü tamamlar, buharlaşmayı dengeler | Açık renk taşlar ışığı yansıtır |
Adım Adım Kurulum (30–45 Dakika)
- Camı hazırla: Sıcak su–sabunla yıka, durula, kurut. Kapaklıysa kapak içini de temizleyin.
- Drenajı dök: 1–3 cm çakıl/ponza. Duvarlara doğru yükselttikçe perspektif derinleşir.
- Aktif kömür + ayırıcı: İnce kömür tabakası, üzerine tül/mesh ser.
- Toprak: Karışımı eğimli (arka 1–2 cm daha yüksek) yerleştir.
- Yer planı: “1–3–5 kuralı”: 1 odak + 2 eşlikçi + 2 dolgu. Odak bitkiyi merkezden biraz kaydır.
- Dikim: Çubuk/maşa ile çukuru aç; kök topunu çok dağıtmadan yerleştir. Kaktüslerde kağıt/maşa kullan.
- Yüzey kaplama: İnce çakıl/kum; minik taş/odunla “kuru dere yatağı” efekti verebilirsin.
- İlk sulama:
- Açık teraryum: Az–derin, yalnız kökten. Püskürtme yapmayın.
- Kapalı teraryum: Sisleme şişesi ile çok az; camda sürekli buğu istemiyoruz.
- Konumlandırma: Parlak dolaylı ışık. Camla yaprak arasında 2–3 cm hava payı.
- İlk hafta gözlem: Kapalı tipte yoğun buğu → kapağı 1–2 saat aralayın; açık tipte toprak çok yavaş kuruyorsa daha aydınlık–hava alan yere alın.
Bitki Önerileri (Kombinasyon Fikirleri)
Açık “Çöl Adası” (Ø 20–25 cm kase)
- 1 × Haworthia (odak)
- 1 × minik Echeveria
- 2 × Sedum/küçük Crassula
- Toprak: Çok drenajlı; yüzey: açık gri çakıl
Kapalı “Orman Köşesi” (kavanoz)
- 1 × Fittonia (odak)
- 1 × Selaginella veya minik eğrelti
- Yosun kaplaması + minik dal/taş
- Toprak: Organik–hafif; çok az su
Işık & Sulama Rehberi (Tip Bazında)
| Tip | Işık | Sulama Sıklığı* | Not |
|---|---|---|---|
| Açık (sukulent) | Parlak, sabah güneşi olabilir | 10–20 günde bir | Püskürtme yapmayın; kökten az–derin |
| Kapalı (nem seven) | Parlak dolaylı | 4–8 haftada bir (çok az) | Camda sürekli buğu varsa kapağı aralayın |
*Ortam–kap boyu–bitkiye göre değişir. Esas kural: yoğun buğu = fazla su, cam kuru & yaprak cansız = az su.
Tasarım İpuçları (Estetik + Sağlık)
- Ölçü–oran: Odak bitki yüksekliği ≈ kap yüksekliğinin 1.5–2 katı.
- Derinlik: Arka tarafı 1–2 cm yükselt; küçük “tepe” ve kuru dere yatağı ile perspektif ver.
- Negatif alan: Bitkileri cam duvara yapıştırma; 1–2 cm nefes payı bırak.
- Doku kontrastı: Pütürlü taş + pürüzsüz yaprak; rozet + sarkıcı mini tür.
Sık Hatalar → Çözümler (Kısa Matris)
| Belirti | Muhtemel Neden | Çözüm |
|---|---|---|
| Camda sürekli yoğun buğu | Fazla su / sıcaklık farkı | Kapağı 1–2 saat arala; suyu çok azalt |
| Küf/koku | Organik artık + ıslak yüzey | Üst katmanı kaşıkla al; ince aktif kömür ser; hava ver |
| Sukulentlerde çürüme | Kapalı teraryumda yüksek nem | Sukulentleri açık teraryuma alın; drenajı artırın |
| Yapraklar solgun/uzuyor | Yetersiz ışık | Daha aydınlık konum; doğrudan öğlen güneşinden kaçın |
Bakım Planı (Aylık Kontrol Listesi)
- Işık: Teraryumu haftada bir 90° çevirin; eşit büyüme.
- Su: Açık tipte 10–20 günde bir az–derin; kapalıda çok az, buğuya göre.
- Hijyen: Camı mikrofiberle sil; dökülen yaprakları alın.
- Budama: Aşırı uzayan sürgünleri kısaltın; yosunu ince fırçayla temizleyin.
- Besin: Kapalı tipte genelde gerekmez; açık tipte ilkbahar–yaz çok düşük doz (8–10 haftada bir).
Mini SSS
S: Kapalı teraryumumda neden yağmur gibi damlalar oluyor?
C: Su fazla. Kapağı 1–2 saat aralayın; birkaç gün su vermeyin. Sonraki sulamayı sisleme ile çok az yapın.
S: Böcek gördüm; ne yapmalıyım?
C: Önce izolasyon. Yüzeyi temizleyin; minik zararlılarda pamuklu çubuk + %50 izopropil alkolle nokta temizliği yapın. Kapalı tipte havalandırmayı artırın.
S: Dekoratif kum kullanmak şart mı?
C: Şart değil; ince çakıl/ponza da olur. Önemli olan: yüzeyin çok ıslak kalmaması ve kökün hava alması.
Hızlı Başlangıç Paketi (Kopyala–Alışveriş Listesi)
- Cam kap: Ø 20–25 cm kase (açık) veya kapaklı kavanoz (kapalı).
- Çakıl/ponza: 1–2 kg (drenaj + yüzey için).
- Aktif kömür: Küçük paket.
- Toprak: Kaktüs–sukulent veya “houseplant” karışımı + perlit/pomza.
- Bitkiler: 1 odak + 2 eşlikçi (uyumlu türler).
- Aksesuar: İnce tül/mesh, maşa/çubuk, fırça, mikrofiber bez.
